20 stycznia 2011

Święto Rogaczy – La festa dei cornuti

11 listopada to dzień Św. Martyna,  patrona rycerzy, żołnierzy, jeźdźców konnych, krawców, biednych i poszkodowanych, pijaków i wreszcie zdradzanych mężów (!). Jest on corocznie  obchodzony w kilku włoskich miejscowościach jako La festa dei cornuti, czyli Święto Rogaczy. Istnieją rożne hipotezy na ten temat, jedna z nich podaje, że w tym okresie roku odbywały się liczne targi bydła rogatego; według innych podań przez pierwsze dwanaście dni listopada obchodzono żywiołowe, rozpustne i swawolne święta pogańskie, podczas których dochodziło nierzadko do zdrad małżeńskich.  Wreszcie tłumaczy się tradycje dnia rogaczy przypadającą właśnie na jedenastego listopada ze względu na typowo włoski gest pokazywania daty 11/11 palcami obu rąk, przypominający rogi.
Pochody rogaczy
Tak więc zabawne pochody, procesje i biesiady odbywają się w regionach: Romagna, Abruzzo, Lazio, Campania, a być może jeszcze w innych częściach Włoch.


W San Valentino in Abruzzo Citeriore (Pescara) w nocy z 10 na 11 grupa mężczyzn tradycyjnie zostawiała zapalone światełka przed drzwiami domniemanych rogaczy, którzy następnego ranka musieli paradować publicznie w kapeluszu i płaszczu wywiniętymi na lewą stronę, symbolicznie „naznaczających” rogaczy.


W Ruviano (Caserta) z pokolenia na pokolenie mieszkańcy w kolorowych strojach z rogami na głowie ruszają przez miasteczko przy akompaniamencie muzyki i śpiewów, łącznie z hymnem rogacza. Parada, której przewodzi sam burmistrz, kończy się spaleniem symbolicznej rogatej kukły. Dziś prawdziwi rogacze zapraszani są nawet na ekskluzywna kolacje do restauracji, zarezerwowaną tylko dla posiadaczy certificato-cornuto-doc poświadczonym przez małżonkę. Zainteresowani mogą skontaktować się bezpośrednio z Associazione Cornuti Ruvianesi, która wydaje odpowiednią licencję rogacza.


W Roccacanterano (Roma) pochód rogaczy przechodzi głównymi ulicami przy muzyce miejscowej orkiestry, organizowany jest również „bieg rogaczy” oraz  ku ogólnej uciesze publiczności wybór cornuto dell’anno (rogacza roku), niesionego honorowo na tronie. 


W Roccagorga (Latina) w dniu 11 listopada, oprócz pochodu rogaczy można skosztować tradycyjnej gorącej zupy, zwanej zuppa rappacornuti lub rappaga-cornuti (uspokajającą rogaczy) która, według złośliwych, utrzymuje na długo wysoką temperaturę i daje czas żonom na cudzołóstwo.


W SantArcangelo di Romagna podczas tradycyjnej Festa di San Martino przechodzi się tzw. próbę pod Lukiem Ganganelli. Na zabytkowym łuku przy centralnym placu Ganganelli zawiesza się rogi woła. Jeśli rogi zakołyszą się gdy „nieszczęsny” mąż przejdzie pod nimi - to niechybna oznaka zdrady małżonki. 

Cornuto to zniewaga?

Cornuto (z łaciny cornu – róg). Rogacz, symbol zdrady małżeńskiej, to obraza honoru w wielu krajach. We Włoszech jeszcze do niedawna obelga ta prawie zobowiązywała do bójki w rewanżu, która niejednokrotnie kończyła się rozlewem krwi.
Dzisiejsze sondaże jednak wskazują na mniejszą popularność tego terminu i mniejszy efekt zniewagi: w rankingu najczęściej używanych obraźliwych wyrazów, otrzymał zaledwie 6% głosów (Quotidiano.Net).
Abstrahując od zdrad małżeńskich, typowym rogaczem staje się mimowolnie sędzia piłki nożnej, a także kierowca samochodu zajeżdżający komuś drogę, jednak najbardziej może intrygujące skojarzenia ma obelga cornuto w kontekście sycylijskim. Zacytujmy rodowitego Palermitańczyka, Emanuele Manco, który pisze w swojej książce:

/…/Dalle mie parti non è solo un insulto alla onorabilità di una persona, o una insinuazione di scarsa fedeltà del compagno/a.
Il concetto è un po' più ampio. Intanto dipende molto dal tono. Se lo dici in tono scherzoso un "cornuto" o un "cornutazzo" è un tipo in gamba, spiritoso, furbo.
Certe volte c'è autocompiacimento a darsi del "cornuto". Un detto siciliano dice "per un cornuto, un cornuto e mezzo". Come a dire che per ogni azione c'è una reazione maggiore e contraria/…/ 
Apprezzamento è anche il modo di dire "corna dure". Chi le ha preferisce vantarsene. Se uno è "corna dure" si spezza ma non si piega, e dovrebbe meritare rispetto.
Se il tono è incazzato allora è un insulto, ma non sempre nel senso di cui sopra/…/ 
Chi si oppone al mafioso o a un delinquente è un "gran cornuto", perché non gli viene riconosciuto il diritto di opporsi. Non puoi osare nulla. /…/ 
Chi denuncia è il curnuto.
Talvolta l'insulto è esteso anche alla progenie e ai consanguinei: "Curnuto tu, e tutta a to' razza" (Cornuto tu, e tutta la tua progenie).
Il massimo si raggiunge quando si chiede partecipazione: "Curnuto tu, e cu' un' tu dice pure!". (Cornuto tu e anche chi non te lo dice). E a quel punto scatta il coro di chi, non volendo sfigurare, partecipa al coro "CORNUTO!". Selve di corna, con significati anche opposti./…/
(carmillaonline.com, Ottobre 25, 2009| TrackBack)


Pierwsi rogacze
Jedna z hipotez sugeruje powiązanie tego terminu z mitologią grecką. Początkowo rogi były symbolem odwagi i męskości, nawet bogowie uwieczniani byli z rogami na głowie, a później przez imitacje także i starożytni władcy. Jednak mit o Minotaurze zmienił diametralnie stosunek do rogów. Toro di Minosse, potocznie Minotaur (pół człowiek i pół byk) był potomkiem żony Minosa, Pazyfae i pięknego białego byka zesłanego przez Posejdona. Pazyfae zakochując się w byku zdradziła męża.  Mieszkańcy Krety naśmiewając się z Minosa pokazywali mu rogi.
Według drugiej hipotezy symbol rogacza bierze się od cesarza bizantyjskiego Andronika Comnena (II w.), który mimo niskiej postury odnosił wiele sukcesów wśród kobiet i na znak zdobycia kolejnej kochanki zawieszał w stolicy głowy rogatych jeleni zabitych na polowaniu.
Wreszcie ostatnia z teorii wskazuje na związek tego terminu z kozłem, zwanym również becco. Potocznie uważa się kozła za biernego samca, nie reagującego na zachowanie samicy, która ma tendencję do częstych zmian partnera.


Agnieszka Barbara Gorzkowska, italianistka i tłumaczka

opublikowany www.naszswiat.net

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz